مهرداد هرسینی
بخش پنجم : نخست وزيري اميني و اصلاحات ارضي
در شانزدهم ارديبهشت 1340 كه تا اين تاريخ فساد مالي و اداري، ورشكستگي دولت، اوضاع خراب اقتصادي، فقر ، خفقان و فساد سياسي به نقطه ي غليان خود رسيده بود، علي اميني با صلاحديد آمريكا به نخست وزيري منصوب گرديد.
وي كه از خاندان قاجار و از ملاكين بزرگ در ايران به حساب مي آمد، در آغاز كار 33 ميليون دلار از ايالات متحده براي رونق بخشيدن به امور اقتصادي و سر و سامان دادن به وضعيت داخلي وام گرفت. همچنين تماس هايي با جبهه ملي و حوزه ي علميه قم براي آرام كردن اوضاع برقرار نمود و از سران آنان خواست تا با وي مشاركت نمايند. جبهه ملي كه در آن دوران عملا از دو جناح راست و چپ تشكيل شده بود، نتوانست از شكاف موجود كه ناشي از فشارهاي آمريكا بر شاه بود، استفاده نمايد و تنها به تضاد بين اميني و شاه بسنده داشت. اين جريان تلاش داشت تا بدون ارايه برنامه يي، ضمن حمايت از اميني، شاه را تضغيف نمايد. در اين سال جبهه ملي دوم بدنبال اختلافاتي ناشي از مواضع اش، انشعاب كرد و بخشي از اعضاء آن از جمله بازرگان و مرحوم آيت الله طالقاني « نهضت آزادي » را تشكيل ميدهند.
« بنده وقتي آمدم نخست وزير شدم، سعي كردم كه از افراد جبهه ملي بخواهم بالاخره همكاري كنند و اگر عضو دولت نمي شوند، بالاخره يك اشخاصي باشند كه بتوانند به ما كمك كنند كه دولت بتواند كارهايش را انجام بدهد. »
« مصا حبه با اميني – انقلاب ايران به روايت بي بي سي »
« زمانيكه اميني آمده بود، در جلاليه ميتينگي داديم …….. قرار بر اين شد كه به اميني حمله نشود. طوري صحبت شود كه شاه در مقابل اميني قرار بگيرد. حالا با اميني موافق نبوديم ولي گفتن به اميني و حمله كردن نتيجه اش آن است كه فردا بزنند همه را بگيرند و ببندند و ما نتوانيم كاري بكنيم »
« مصاحبه با كريم سنجابي – همان منبع بالا »
اما جبهه ملي دوم از اين تاكتيك نتوانست طرفه يي ببندد و پس از مدت كوتاهي به دستور شاه و با توافق اميني، سران آن دستگير و به زندان افتادند.
« در سال 40 ميتينگي در امجديه انجام گرفت كه حدود هشتاد هزار نفر از مردم در آن شركت كردند. اين ميتينگ شاه و دولت اميني را به لرزه انداخت و آنها را وادار به واكنش شديد عليه جبهه ملي كرد كه اين واكنش از تعطيل ساختن باشگاه جبهه ملي شروع شد و به زنداني شدن رهبران جبهه ملي انجاميد »
مصاحبه با سنجابي – مجله ي سياسي جوان 4 خرداد 1358
در اين راستا اميني ديدارهايي نيز با خميني در قم و با كاشاني كه در آن زمان سخت بيمار بود، انجام داد و مطبوعات عكسي از وي به هنگام بوسيدن دست كاشاني را به چاپ رساندند. اميني در رابطه با ملاقات اش با خميني چنين ميگويد:
« در موقعي كه نخست وزير بودم، وقتي رفتم به قم او مدرس بود. نشسته بود و بساطي داشت واين ترتيبات. من براي اصلاحات ارضي به قم رفته بودم، براي اينكه رفته بودند، آخوندها را ديده بودند تا كلك جور كنند. به من مي گفت آقاي نخست وزير اين موضوع طلاق واقعا مبتذل شده كه بروند در يك دفتر اسناد رسمي طلاق بدهند. اين كار شاهد ميخواهد، دليل ميخواهد. گفتم چشم اصلاح ميكنم و بلند شدم »
« انقلاب ايران به روايت بي بي سي – مصاحبه با علي اميني »
هدف اميني از اين رايزنيها و جلب تفاهم ها براه انداختن طرح اصلاحات ارضي، اصلاح دستگاه اداري، نظامي و ترميم اوضاع مالي و اقتصاد براي برپا نگهداشتن رژيم شاه بود. در راستاي اصلاحات ارضي، آمريكا درنظر داشت تا بخش عظيمي از روستاييان را بعنوان نيروي كار ارزان براي صنايع، راهي شهرها نموده و آنان را در كارخانه ها و توليدي ها بكار بگيرد. از سوي ديگر فؤداليسم بدليل دستگاه اقتصادي بسته ي خود، نمي توانست سرمايه داري وابسته و سرمايه هاي آنان را به ايران جلب نمايد و لذا بازار مصرفي مناسبي براي كالا ايجاد نمايد.
بهرحال اميني توانست از شاه فرمان انحلال مجلس بيستم را بگيرد و در 20 ديماه 1340 اصلاحات ارضي را در غياب مجلس شورا به تصويب هييت وزيران برساند. همچنين بخشي از سران ارتش و وابستگان دربار به انگليس را بازداشت و بدين ترتيب عملا جناح « انگليسي دربار »را خلع سلاح نمود كه « تيمور بختيار »، رييس سازمان اطلاعات و امنيت و « آزموده » دادستان نظا مي، « سرلشگر ضرغام » آجودان دادگستري از آن جمله بودند. جناح مقابل نيز بيكار ننشست و تا توا نست در اجراي اصلاحات ارضي سنگ اندازي كرده و اختلال نمود.
براي نمونه اين جناح با بسيج فؤدالها و تحريك آنان عليه اميني در نظر داشت تا آمريكا را متقاعد نمايد كه وي توان پيشبرداصلاحات را نداشته و در صورت ادامه ي نخست وزيري اميني ، مملكت دچار هرج و مرج خواهد شد. قبل ازشروع اصلاحات ارضي در بهمن سال 40، اميني دست به يكسري اقدامات براي مهار اوضاع زد كه براي نمونه يكسري از عوامل فؤدال مانند احمد آرامش و ابتهاج را بجرم اختلاس مالي دستگير و تيمور بختيار، رييس اسبق سازمان امنيت را به خارج تبعيد نمود. بدين ترتيب براي اجراي نخستين مرحله ي اصلاحات ارضي زمينه هموار شده و در نهم بهمن همان سال نخستين مرحله ي آن آغاز گرديد.
ادامه دارد